سرطان کودکی غالبا در سلول‌های بنیادی اتفاق می‌افتد. این سلول‌ها قادر به تولید انواع دیگر سلول‌های تخصصی مورد نیاز بدن هستند. تغییر یا جهش سلولی، معمولا عامل ایجاد سرطان در کودکان است. سرطان در بزرگسالان، معمولا سلول‌های اپیتلیال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سلول‌های اپیتلیال حفره‌های بدن و سطح بدن را می‌پوشانند. عوامل محیطی در طولانی مدت باعث بروز سرطان در این سلول‌ها می‌شوند. به همین دلیل سرطان‌های بزرگسالان بیشتر اکتسابی هستند.
۱. سرطان مغز
۹ نوع اصلی سرطان مغز یا تومور مغزی، وجود دارد که شایع‌ترین آن‌ها مدولوبلاستوما است.این نوع از سرطان کودکان بیشتر کودکان بین ۳ تا ۸ سال را هدف قرار می‌دهد. این نوع تومور تمایل دارد در فضای پشت جمجمه گسترش پیدا کند و می‌تواند به سایر قسمت‌های مغز یا نخاع نیز توسعه یابد.
علائم سرطان مغز کودکان
- سردرد طولانی مدت (برای چهار هفته به‌خصوص در صبح)
- استفراغ مکرر برای دو هفته
- عدم هماهنگی یا ضعف در قسمت‌های مختلف بدن
- حرکات غیرطبیعی چشم
- تشنج
- تغییرات رفتاری
- اختلال تعادل و راه رفتن
- تاری دید و دو بینی
- قرار گرفتن سر در موقعیت غیرعادی
- تاخیر در بلوغ
۲. سرطان خون
سرطان خون یک سوم کل سرطان کودکان را تشکیل می‌دهد. در واقع این سرطان به همراه سرطان استخوان عامل مرگ و میر بیماران سرطان خون در مقایسه با مبتلایان به سرطان مغز شانس بیش‌تری برای بهبودی دارند. به طوری که سرطان خون ۲۱ درصد از مرگ‌های ناشی از سرطان در کودکان را تشکیل می‌دهد.
شایع‌ترین انواع این سرطان در کودکان، لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) و لوسمی میلوئیدی حاد (AML) است. لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) می‌تواند کودکان را در هر سنی به‌خصوص در ۴ سالگی تحت تاثیر قرار دهد. علت دقیق ابتلا به آن ناشناخته است اما کودکان مبتلا به اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون و همچنین خواهر و برادر بچه‌های مبتلا به ALL، بیشتر در معرض خطر هستند.
کودکان مبتلا به این سرطان به راحتی کبود می‌شوند و به خاطر عفونت‌های مکرر در بیمارستان بستری می‌شوند.
علائم سرطان خون کودکان:
- خستگی و بی حالی
- کبودی
- خونریزی طولانی مدت که متوقف نمی‌شود.
- عفونت، درد و تورم غدد لنفاوی
- احساس ضعف
- احساس سرما
- تنگی نفس
- کم رنگ شدن پوست
- احساس سرگیجه
۳. نوروبلاستوما
نوروبلاستوما یکی از کشنده‌ترین انواع سرطان کودکان است. این سرطان در بافت عصبی ایجاد می‌شود. نوروبلاستوما معمولا از غدد فوق کلیه شروع می‌شود (غدد فوق کلیه روی کلیه‌ها قرار دارند)، اما می‌تواند در گردن، قفسه‌ی سینه، شکم یا ستون فقرات نیز ایجاد شود. از بین انواع اصلی سرطان در کودکان، نوروبلاستوما یکی از بدترین پیش آگهی‌ها را دارد، به طوری که فقط ۶۷ درصد از مبتلایان زنده می‌مانند.
علائم سرطان نوروبلاستوما کودکان
- درد استخوانی
- توده در شکم یا قفسه سینه
- بی‌حسی
- ضعف
- بی‌اشتهایی
- تب
۴. تومور ویلمز
این نوع سرطان در کلیه رخ می‌دهد و می‌تواند باعث کاهش وزن و بزرگی شکم شود. تصور می‌شود که تومور ویلمز از سلول‌های رویان که در رشد کلیه‌ها نقش دارند، در حالی که کودک هنوز در رحم است، ایجاد می‌شود. معمولا، سلول‌های رویانی در بدو تولد ناپدید می‌شوند اما در کودکان مبتلا به تومور ویلمز، دسته‌هایی از این سلول‌های اولیه هنوز وجود دارند. علت تومور ویلمز ناشناخته است.
به ندرت، کودکانی که به آن مبتلا هستند با شرایط خاصی مانند نداشتن عنبیه‌ی چشم، اندام تناسلی غیرطبیعی یا بزرگ‌تر شدن یک طرف بدن نسبت به طرف دیگر، متولد می‌شوند.
علائم تومور ویلمز کودکان
- شامل بزرگی و تورم شکم
- وجود خون در ادرار
- خستگی، تب
- ناراحتی معده
- کاهش وزن
- بی‌اشتهایی
- تب
- کاهش وزن
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس درد شکمی
- کم خونی
- فشار خون بالا
۵. لنفوم
گره‌های لنفاوی در کناره‌های گردن، زیر بغل، بالای استخوان ترقوه و در ناحیه‌ی کشاله ران قرار دارند. لنفوم نوعی سرطان است که می‌تواند در هر یک از این مناطق ایجاد شود. سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن است و به مبارزه با عفونت کمک می‌کند.
لنفوم سومین سرطان شایع در دوران کودکی و شایع‌ترین سرطان در نوجوانان و جوانان بین ۱۵ تا ۲۴ ساله است. هر ساله، در حدود ۱۵۰ کودک و بیش از ۴۵۰ نوجوان به لنفوم مبتلا می‌شوند.
۲ نوع رایج لنفوم وجود دارد:
- لنفوم هوچکین (در نوجوانان بیشتر رایج است.)
- لنفوم غیر هوچکین (در کودکان خردسال رایج است.)
عوارض بیماری لنفوم کودکان
- تعریق شبانه
- کاهش وزن غیر قابل توجیه
- عفونت مکرر
- کبودی بدن
- خونریزی آسان
- رنگ پریدگی پوست
- خستگی
- تب
- آفت دهان
- بی حالی
- حالت تهوع و استفراغ
۶. رابدومیوسارکوم
این نوعی تومور در بافت نرم بدن دیده می‌شود. برای مثال در قسمت‌هایی مانند اطراف سر و گردن، مثانه، بیضه‌ها، رحم یا واژن ایجاد می‌شود. گاهی اوقات می‌توان آن‌ها را در یک اندام یا قفسه‌ی سینه نیز یافت.
علامت اصلی رابدومیوسارکوم، لمس یک توده یا تورم است. اما پی بردن به وجود این توده، به محل آن بستگی دارد. علائم به ناحیه‌ای که توسط سرطان درگیر شده است، بستگی دارد و می‌تواند شامل شکم درد، ترشح از بینی یا مشکلات پوستی باشد. علائم خاص رابدومیوسارکوم با توجه به محل آن عبارتند از:
- سر یا گردن: انسداد و ترشحات از بینی و گلو. گاهی اوقات ممکن است چشم متورم و بیرون زده به نظر برسد.
- شکم: درد شکم و یبوست
- مثانه: توده‌های سرطانی می‌توانند باعث وجود خون در ادرار و مشکل در دفع ادرار شوند.
۷. سرطان استخوان
دو نوع متداول سرطان استخوان استئو سارکوم و سارکوم یوئینگ هستند. بین این دو نوع، استئوسارکوم شایع‌تر است و معمولا در استخوان‌های اطراف زانو اتفاق می‌افتد. در حالی که سارکوم یوئینگ تمایل دارد تا استخوان‌های لگن، ران، بازو یا دنده‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. هر دو در نوجوانان شیوع بیش‌تری دارند، اما سارکوم یوئینگ در پسران کمی بیشتر از دختران دیده می‌شود. هر دو بیماری حدود ۶۸ درصد بقا دارند.
کودکان مبتلا به سرطان استخوان ممکن است به راحتی دچار شکستگی استخوان شوند.
علائم سرطان استخوان کودکان
- شامل درد در استخوان
- سفتی یا تورم یا حساسیت به لمس در اطراف استخوان یا مفصل
- مشکل در حرکت
- ضعف استخوان‌ها که منجر به شکستگی می‌شود.
- خستگی، تب، کاهش وزن و کم خونی (کمبود آهن)
۸. سرطان کبد
اگرچه سرطان کبد در کودکان و نوجوانان نادر است اما ممکن است اتفاق بیفتد. دو نوع اصلی سرطان کبد در دوران کودکی وجود دارد: هپاتوبلاستوما (که معمولا در کودکان تا سن ۳ سال دیده می‌شود) و کارسینوم هپاتوسلولار (در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان رخ می‌دهد).
پسران بیشتر از دختران در معرض خطر سرطان کبد هستند. از دیگر خطرات احتمالی می‌توان به تولد با وزن بسیار کم، ابتلا به هپاتیت B یا C و آسیب کبدی اشاره کرد.
موضوع دشوار در مورد سرطان کبد این است که اکثر بچه‌ها هیچ علائمی از بیماری را نشان نمی‌دهند. سرطان کبد می‌تواند باعث ایجاد توده‌هایی در شکم، درد شکم و بلوغ زودرس در پسران شود. سایر علائم سرطان کبد عبارتند از: تورم و بزرگی شکم، کاهش وزن، از دست دادن اشتها، بلوغ زودرس در پسران، تهوع و استفراغ.
- کارسینوم هپاتوسلولار: توده شکمی، درد شکم و پشت، تهوع، کم خونی، زردی، خارش، کاهش وزن و تب.
- کلانژیوکارسینوما: تعریق، زردی، درد شکمی، کاهش وزن و بزرگی کبد.
- علائم سرطان کبد در کودکان
- کارسینوم هپاتوسلولار: توده شکمی، درد شکم و پشت، تهوع، کم خونی، زردی، خارش، کاهش وزن و تب.
- کلانژیوکارسینوما: تعریق، زردی، درد شکمی، کاهش وزن و بزرگی کبد.
۹. رتینوبلاستوما
رتینوبلاستوما نوعی سرطان نادر چشم است که معمولا کودکان زیر پنج سال را مبتلا می‌کند. این سرطان یکی از بهترین پیش آگهی‌ها را دارد. اگر زود تشخیص داده و درمان شود، بیش از ۹۵ درصد بقا در کودکان وجود دارد. اما همچنان احتمال از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم وجود دارد.
علت رتینوبلاستوما در حدود ۴۰ درصد موارد، اختلالات ژنتیکی است. که یا از والدین به ارث رسیده است یا به علت جهش در مراحل اولیه‌ی رشد در رحم رخ داده است. اما علت ۶۰ درصد دیگر، نامشخص است.
علائم رتینوبلاستوما در کودکان
- قرمزی چشم که بدون درد است. (شایع‌ترین علامت بیماری)
- انعکاس سفید غیرمعمول در مردمک چشم (بیشتر در عکس‌هایی که فلش گرفته شده‌اند یا در اتاق‌های تاریک قابل توجه است)
- اخم کردن برای بهبود دید
- تغییر در رنگ عنبیه (معمولا فقط در یک چشم)
- دید ضعیف
- لوچی
- چشم قرمز یا تورم بدون عفونت
- بدتر شدن دید کودک
۱۰. تومورهای نخاعی
تومورهای نخاعی ناشی از تجمع توده‌ای سلول سرطانی بوده که در هر کجای بدن تشکیل می‌شوند. این تومورها به دو دسته سرطانی و غیر سرطانی تقسیم می‌شوند. در صورتی که تومور نخاعی رشد کرده و باعث بیماری شود، نوع آن سرطانی است و بیشتر در کودکان در سن رشد خود را نشان می‌دهد. بنابراین رایج‌ترین سن بروز علائم این بیماری ۷ تا ۱۵ سالگی یا در زمان راه افتادن کودک است. با دیدن بدشکلی ستون فقرات یا لمس توده باید به آنکولوژیست کودک مراجعه کرد.
علائم تومورهای نخاعی کودکان
- دردهای ناشی از فشرده شدن مهره‌ها
- کمر دردهای مزمن کودک
- بی‌حسی پاها
- کم شدن لامسه
- فلجی موقت یا دائمی
- درد در ناحیه گردن، پشت و کمر
با رایج‌ترین انواع سرطان در کودکان باید آشنا بود و علائم آن را شناخت، چرا که«تشخیص زودهنگام، کلید درمان سرطان کودکان» است.
